‘Kilverbak is investering in meer rooibare dagen’

Kilveren is van oudsher typisch loonwerk. Maar met steeds meer aandacht voor de bodem en voldoende zware trekkers, is het ook een klus die akkerbouwers zelf oppakken. Zo ook Bote Terpstra in Marrum, die veel investeert in zijn grond.

Met 130 tot 140 hectare pootaardappelen, in het hart van Frieslands akkerbouwregio aan de Waddenkust, is dit absoluut het belangrijkste gewas voor akkerbouwer Bote Terpstra. Daarnaast teelt het bedrijf zaaiuien, suikerbieten en granen. Ook is er een pluimveetak en een sorteerbedrijf, waar ook voor derden pootaardappelen en uien worden gesorteerd.

Terpstra heeft vijf medewerkers in dienst. Zijn drie zonen springen bij in drukke periodes. ‘Arbeid is gelukkig geen probleem, maar dat was enkele jaren terug wel anders”, vertelt Terpstra. Nu er genoeg aanbod van arbeid is, was het ook gemakkelijker om het kilveren in eigen beheer te nemen. ‘Daar komt bij dat ik graag op de trekker zit.’ Genoeg redenen om dit jaar te investeren in een zes meter brede en opklapbare AP kilverbak. ‘De 280 pk zwarte Fendt van ons mag dan een flinke trekker zijn, het is geen enkele moeite om hem stil te krijgen met deze bak’, lacht hij.

Na rooien direct kilveren

‘We verkopen ieder jaar een aantal kilverbakken, maar dat zijn meestal de eenvoudigere drie meter brede modellen’, legt Abe Jan Stegenga uit. Hij is vertegenwoordiger bij AP-dealer Broekens en adviseerde Terpstra bij de aanschaf. ‘Steeds meer boeren gaan zelf kilveren omdat het tijdsbestek waarin dit moet gebeuren krimpt’, weet hij. ‘Zodra de rooier het land uit rijdt, wil je eigenlijk aan het kilveren zijn’, vult de akkerbouwer aan.

‘Dat betekent er bovenop zitten. Ondanks dat ik mijn best heb gedaan, is dat ook dit najaar niet overal gelukt. Het toont maar weer eens dat je iedere droge dag moet benutten. Vanwege de zeer droge zomer zijn we laat begonnen met rooien. We hadden geluk met de oogst. Toen het ging regenen waren de aardappelen eruit, maar was het kilveren nog niet klaar.’

Juiste afwatering

Dit jaar heeft Terpstra de machine – nog zonder laserbesturing – vooral gebruikt om kopakkers vlak te schuiven. ‘We frezen preventief greppels na het poten en werken na de oogst alles netjes af. Ons areaal omvat voor een belangrijk deel huurland en ook daar is het belangrijk om het perceel netjes op te leveren.’ Tijdens het frezen van de aardappelruggen wordt door het rtk-gps systeem de hoogte gelogd. Deze data gebruikt Terpstra om de juiste positie van de afwateringsgreppel te bepalen, alsmede de juiste stroomrichting.

Een goede aanpak, volgens adviseur Bert Huizinga van het plantaardige kennisinstituut Delphy. Hij specialiseert zich in bodembeheer, vooral in het noordoosten van Nederland. ‘Het aanleggen van greppels is een logische verzekeringspremie, maar er kleven risico’s en eisen aan. Zo moet perceelsemissie worden vermeden. Het is niet altijd toegestaan om zo’n greppel direct op de watergang aan te laten sluiten. Als boer doe je er goed aan om dit met het waterschap te bespreken.’

Een alternatief kan volgens Huizinga zijn om een infiltratiegreppel te frezen, parallel aan de sloot. ‘Met het 7e Actieprogramma Nitraatrichtlijn en het nieuwe GLB worden akkerranden steeds vaker verplicht. Voor zo’n greppel is daarom vaak wel ruimte. Regent het zoveel dat deze greppel het niet meer aankan, dan kun je het dijkje altijd nog doorstoten en direct op de sloot lozen bij calamiteiten.’

Verbetering van perceel

Regelmatig kilveren en zo percelen vlak of rond leggen, zoals Terpstra het nu doet, ziet Huizinga als een goede investering. ‘Dat idee is eigenlijk al eeuwenoud en het geldt nog altijd. Een perceel dat goed afwatert, heeft ook altijd het vermogen om het vocht beter te bergen. Dat merk je terug in droge periodes.’

Terpstra past op zijn eigen percelen steeds vaker serieuze perceelsverbetering toe, waarbij het land wordt geprofileerd en de tussensloten gedempt. ‘Zo kun je efficiënter werken en dat levert ook geld op’, zegt hij. Daarvoor huurt hij een gespecialiseerd bedrijf in, die de teeltaarde met een diepploeg onderploegt en grote hoeveelheden grond kan verplaatsen met bulldozers. Terpstra levert deels de mankracht om dit werk uit te kunnen voeren. De teeltaarde wordt na het profileren weer bovengeploegd.

Het is een soort 21e-eeuwse ruilverkaveling die de akkerbouwer toepast. Op een beter gelegen plek wordt ter compensatie nieuwe waterberging aangelegd. ‘Slenken in een perceel zijn funest voor je productkwaliteit’, weet hij. ‘In het voorjaar kun je later aan de gang omdat in de laagtes de grond niet voldoende opgedroogd is. Vervolgens is de opkomst er slechter, werkt het negatief bij beregenen en is de productkwaliteit uiteindelijk lager. Watert een perceel goed af, dan heb je altijd een streep voor. Zowel in het voor- als najaar. Bovendien levert het gewoonweg meer rooibare dagen op.’

Geen wonderen

Zodra het perceel met de juiste hellingsgraad is aangelegd, zet Terpstra de kilverbak in om de bodem in dit profiel te houden. ‘Ik schat in dat ik daarvoor iedere drie jaar moet kilveren, maar dat is een kwestie van ervaring.’ Huizinga zegt dat die werkwijze op kleigrond prima kan werken.

‘Alles hangt af van hoe dik je bouwvoor is. Bij een meter klei kun je er wel wat vanaf schuiven. Op zand- en dalgrond ben ik er absoluut geen voorstander van. Uiteindelijk verschraal je de hoge koppen en breng je teveel teeltaarde in de laagtes, waardoor moeilijk oplosbare verdichting optreedt. Zeker wanneer er veen in de ondergrond zit, blijft een bodem ongelijkmatig zakken. Dat is ook het eerste advies dat ik telers geef: ‘Verwacht geen wonderen van perceelsverbetering.’

Rollende grond

Over zijn AP KB 110/600-265 kilverbak is Terpstra dik tevreden. ‘Dankzij zijn hoog eigen gewicht stuitert hij niet. Het wielenstel in verstek zorgt ervoor dat de kilverbak zeer stabiel loopt. De hoek van het mes is verstelbaar, waardoor hij altijd de grond in wil, ook deze droge zomer.’ Opgeklapt meet de machine 265 centimeter waardoor wegtransport geen probleem is. ‘Een bijkomend voordeel is dat je bij de machine met de afrol van de grond kunt spelen door het blad te verstellen’, vult Stegenga aan. ‘Grond die rolt, vraagt minder brandstof om te verplaatsen. Kies je voor gps-besturing in plaats van een laser, dan kun je vooraf op de computer een plan maken en de meest efficiënte werkwijze laten berekenen. Bij Broekens hebben we specialisten die klanten daarbij helpen.’

‘Kilveren is net zo belangrijk als beregenen’

Machinefabrikant AP uit Rutten ziet de laatste jaren een ‘enorme groei’ in de verkoop van kilverbakken, aldus accountmanager Christiaan Blaakmeer. ‘Kilveren is net zo belangrijk als beregenen. Je zorgt er met kilveren voor dat water op de juiste plek terechtkomt.’ Blaakmeer constateert dat akkerbouwbedrijven groter worden. Dan loont investeren in een kilverbak eerder. ‘Een loonwerker rekent al snel € 170 per uur. De machine die Terpstra heeft heb je niet in drie jaar terugverdiend, maar het weegt wel mee.’ Blaakmeer noemt de constructiewijze van de opklapbare KB-machines uniek. ‘De zwanenhals loopt door tot onderaan het blad. Zo duw je als het ware, in plaats van trekken, en dat spaart veel brandstof. Door de open bovenkant kan de grond altijd weg en rollen over het blad. We bouwen inmiddels ook een niet-uitklapbaar model met een drie meter breed blad in dezelfde serie. Met hydraulisch bediende deuren werkt hij vijf meter breed. Dat model is iets prijsgunstiger.’