De Nederlandse stikstofsoap krijgt er dagelijks een paar nieuwe hoofdstukken bij. De brij aan informatie maar ook desinformatie is groot, evenals de ontwikkelingen, die zich in razend tempo opvolgen
Bij het ter perse gaan van dit nummer was het laatste nieuws rondom de stikstofsoap dat boeren mogelijk een kwart tot de helft minder stikstof hoeven te reduceren. Dit omdat de winst die Nederland de komende jaren boekt met het behalen van klimaatdoelen niet zijn meegenomen in de berekeningen. De opgave voor de boeren wordt nog lichter als stikstofminister Christianne van der Wal ook de verplichte reducties voor verkeer en industrie bekend maakt. Want ook die zijn niet meegenomen in het beruchte kleurenkaartje.
Voeden boerenwantrouwen
Tegelijkertijd bracht Veldpost het nieuws dat uit WOB-verzoeken van akkerbouwer Wiljo Hepping uit Nieuw Balinge blijkt dat Provincie Drenthe ten onrechte zeer stikstofgevoelige natuur aanwees bij het Mantingerveld. Gedeputeerde Henk Jumelet zei prompt toe de natuurkaart aan te passen. Even eerder had stikstofprofessor Han Lindeboom gehakt gemaakt van de kleurenkaart van Van der Wal. Zo krijgt het wantrouwen bijna dagelijks meer voeding, wat leidt tot bijna dagelijkse protestacties van boeren.
Al jaren wachten agrarische ondernemers op een duidelijk toekomstperspectief. De nieuwe regering zou daar eindelijk serieus werk van maken. Maar als zelfs GroenLinks-leider Jesse Klaver de perspectiefbrief van onze landbouwminister bestempelt als broddelwerk, weet je dat het niet is gelukt. In september moet Staghouwer een nieuw stuk aanleveren. Vertrouwen daarin hebben de boeren niet, evenmin dat ze vertrouwen hebben in de minister-president, die blijft roepen dat het allemaal goed komt. Premie Mark Rutte noemde het stikstofvraagstuk de grootste crisis in zijn politieke loopbaan, maar schitterde drie jaar lang door afwezigheid in het debat. Nu heeft hij beloofd om deze zomer ook zelf met boeren in gesprek te gaan. Dat de regering vasthoudt aan de omstreden Johan Remkes als bemiddelaar in het uit de hand gelopen conflict vergroot het wantrouwen alleen maar.
Hoe moet het wel?
Hoe moet het dan wel? Een transitie slaagt alleen van onderop. Oud-landbouwminister Cees Veerman zei het treffend. ‘Deze directieve regeringsaanpak is de verkeerde route. Ga eerst uitproberen, transitie vraagt per definitie tijd en ruimte. Wil je de landbouw ingrijpend veranderen, dan zul je het moeten doen samen met de mensen in het landelijk gebied. Dat betekent al knedend draagvlak creëren en zorgvuldig masserend langzaam stapjes vooruit maken. Dat doe je niet in een paar jaar, neem de tijd.’ Die tijd is er niet, want er moeten woningen worden gebouwd, zegt de regering. Maar ook als de regering doorgaat op de weg van onteigening, zal het als gevolg van vele juridische procedures nog jaren duren voordat er weer voldoende stikstofruimte is.
Stadsstaat Nederland
Of het stikstofplan nu wel of niet de prullenbak in gaat, zeker is dat de druk op landbouw de komende jaren eerder groter dan kleiner wordt. Boerenvoorman Alex Datema zei daar over: ‘Wij denken dat we het als landbouw geweldig doen, maar steeds meer burgers vragen zich af wat die enorme voedselproductie bijdraagt aan onze brede welvaart en ziet ook de negatieve kanten van die productie. Dat verschil in perspectief weten we maar niet te overbruggen.’ Hij stelt dat Nederland zich in snel tempo ontwikkelt van een landbouwstaat richting een stadstaat. ‘Wil je boer blijven, dan moet je mee veranderen.’
De meeste boeren snappen dat ook donders goed. Ze vragen slechts om een eerlijk verhaal, tijd en perspectief. Vooral op die laatste zal Staghouwer op de vrije internationale handelsmarkt ook in september geen antwoord hebben. Of hij moet een hek om Nederland zetten en naar Zwitsers model van alle boeren betaalde parkwachters maken.
