‘Wacht nog even met rente vastzetten’

De inflatie vlakt wel af, maar blijft de komende jaren met 2 tot 5% relatief hoog. Dat voorspellen de economen Edin Mujagić en Jaap Bouma. Ze denken dat de rentestijging z’n piek heeft gehad. ‘Nu de rente op leningen voor meerdere jaren vastzetten, is waarschijnlijk niet verstandig.’

Edin Mujagić, hoofdeconoom bij OHV Vermogensbeheer, was in november 2019 te gast bij kenniscoöperatie Niscoo in Heerenveen. Hij voorspelde toen dat de rentes voor vele jaren laag zouden blijven en we binnen de kortste keren in een recessie zouden belanden. Precies drie jaar laten was hij weer aanwezig op een avond van Niscoo in Heerenveen en ligt de financiële wereld er compleet anders bij. ‘Ik heb toen ook gezegd dat de situatie altijd drastisch kan veranderen door onverwachte extreme omstandigheden’, zegt hij nu. ‘En dat is met de coronapandemie precies wat er is gebeurd. Overheden pompten enorme hoeveelheden geld in de economie. Dat heeft een recessie uitgesteld, maar inmiddels zitten we daar al middenin.’

Daarover later meer. Eerst terug naar de sterk gestegen rentes. ‘Je moet onderscheid maken tussen twee soorten rente. De kortlopende is waar de centrale banken, onder andere de Europese Centrale Bank (ECB), mee werkt. En de langlopende rente is de rente op de kapitaalmarkt. Dit is de rente die de bank aan u berekent wanneer u een lening aanvraagt. De eerste, kortlopende rente, is waar ik drie jaar geleden op doelde en welke nog steeds laag is. De ECB verhoogde deze het afgelopen jaar wel van 0,5% naar 1,5%, maar dat is bij lange na niet genoeg om de inflatie te beteugelen. Voor een gezonde economie moet de ECB deze kortlopende rente minimaal naar een niveau van tussen de 2,5 en 4% tillen. Alle signalen die ik zie, maakt dat de ECB nog wel de kortlopende rente wat verder verhoogt, maar niet naar een hoger niveau dan 2 tot 2,5%. Ik blijf daarom achter mijn woorden staan: de rente is laag en blijft laag. Helaas is het gevolg wel dat de huidige hoge inflatie daarmee onvoldoende wordt aangepakt en maar langzaam zal dalen.’

‘Neem voorbeeld aan VS’

Jaap Bouma is senior portefeuillebeheerder bij vermogensbeheerder Optimix. Hij beheert onder andere de beleggingsportefeuille van Niscoo en volgt de financiële markten op de voet. Bouma verwacht dat de ECB de rente wel moét verhogen naar 3% of meer. Bouma wijst op de Verenigde Staten.

‘Ook daar greep de FED, de Amerikaanse centrale bank, pas heel laat in om de inflatie terug te dringen. Toen ze bij de FED eenmaal wakker werden, pakten ze wel direct stevig door. Een paar maanden geleden was de korte rente daar nog negatief, nu is die in een aantal sprongen opgelopen tot inmiddels 3,75%. De signalen dat het werkt zijn duidelijk: de olieprijzen zijn gedaald net als bijvoorbeeld de prijzen voor containers en koopwoningen. Dit zijn allemaal belangrijke trends in de markt die aantonen dat de inflatie in de VS komend jaar weer op een acceptabel niveau komt.’

‘Waarschijnlijk zitten we al in een recessie’

ECB kan leningen opkopen

Dat de ECB vooralsnog minder stevig haar rente verhoogt, komt volgens Bouma door vrees voor betalingsproblemen in de zuidelijke lidstaten van de EU. Edin Mujagić deelt die opvatting. ‘Landen met de hoogste schulden zijn het meest kwetsbaar voor een hogere rente. Daarom blijft de ECB terughoudend. Ik verwacht dat de ECB haar eigen rentes voorzichtig iets verhoogt in de komende weken en daarbij de rente op de kapitaalmarkt sterk in de gaten houdt. Indien nodig koopt ze leningen op om zo de kapitaalmarktrente te drukken en hopelijk ook de inflatie. Maar de inflatie blijft hoe dan ook voor langere tijd hoger dan wij jarenlang gewend waren, ook omdat de arbeidsmarkt krap is en blijft. En omdat Europa – onder druk van het klimaatdossier – fossiele brandstoffen duurder maakt, maar de alternatieven uit wind en zon dit nog onvoldoende kunnen compenseren.’

Jaap Bouma deelt die laatste opvatting en vult aan: ‘De historie leert dat na een periode van hyperinflatie, wat we nu meemaken, het altijd een paar jaar duurt voordat je weer stabiel terug bent op een niveau van rond de 2%.’

Banken voorzichtiger

Het is al genoemd: de kapitaalrente is sterk gestegen tot niveau’s van 4 of zelfs 5%. Dat komt vooral doordat uitleners van geld bij hoge inflatie en dreigende recessie hogere rentes gaan rekenen, licht Mujagić toe. Ook wil de ECB dat commerciële banken meer geld in kas hebben. Dat geld kunnen ze niet uitlenen en dus niets op verdienen. Dat alles verklaart waarom ondernemers nu meer rente betalen.

Of deze situatie ook een voorbode is van een naderende recessie? Volgens Mujagić wel. Hij denkt zelfs dat Europa al in een recessie zit. ‘Als de krantenkoppen stellen dat we officieel in een recessie verkeren, weet je bijna zeker dat we er al weer uitkruipen. Dit soort nieuws hobbelt altijd achter de realiteit aan. Een recessie betekent niets anders dan dat wij met elkaar minder spenderen dan we een kwartaal eerder deden.’ Hij verwacht echter niet dat deze recessie resulteert in een hoge werkloosheid. ‘Arbeid blijft schaars en lonen blijven daardoor stevig stijgen in de komende jaren.’

Sneller aflossen

Mujagić noemt dit meteen als een punt waarop je kunt anticiperen als ondernemer: ‘Personeel krijgen wordt alleen maar lastiger, dus zorg dat je voorwaarden creëert om je goede mensen te behouden. En reken er maar op dat de tijd van goedkoop lenen vooreerst voorbij is. Ik zou daarom scherp kijken naar de hoeveelheid vreemd vermogen in het bedrijf. Dat maakt je kwetsbaarder bij hogere rentes. Sneller aflossen kan een goede strategie zijn.’

Bouma verwacht dat de kapitaalrente het komend jaar weer iets daalt. ‘Alle extra kosten en risico’s van banken zijn er de laatste maanden al in verdisconteerd. Inclusief de inschatting dat de ECB de kortlopende rente verder verhoogt. Als je nu een lening moet aangaan, zou ik niet snel kiezen voor vastzetten van 5 of 10 jaar. Ik acht de kans vrij reëel dat je over een jaar een beter voorstel krijgt.’

‘Leningen hebben einddatum, pas daar voor op’

Financieel experts Dick Bijlsma en Johannes Wassenaar van Ynsigt waarschuwen voor een relatief nieuw fenomeen bij het langer vastzetten van leningen. Banken werken tegenwoordig met korte looptijden bij nieuwe leningen. Dit betekent dat de lening vaak al na vijf jaar moet worden geherfinancierd. ‘De kans is dan groot dat je in tijden als deze wordt geconfronteerd met hele andere leningsvoorwaarden, zoals hogere rente- of aflossingscondities. In het uiterste geval moet de lening worden afgelost’, stelt Wassenaar. ‘Het is zaak dat je goed in kaart hebt welke leningen je hebt lopen en tot wanneer. Liefst ga je drie jaar voor het aflopen van een lening al met de bank in gesprek over verlenging en onder welke condities. Door die termijn houd je regie en speelruimte.’ Bijlsma vult aan: ‘Als je wacht tot het laatste moment en je hebt net een slecht jaar achter de rug, zal de bank veel moeilijker doen of een veel minder gunstig voorstel voorleggen. Tijdig anticiperen op welke leningen je hebt lopen en welke je moet verlengen, is echt onderbelicht op veel agrarische bedrijven.’