Het onder de duim houden van onkruid wordt – met een sterk inkrimpend middelenpakket – een steeds grotere uitdaging voor akkerbouwers. Nieuwe technologieën, zoals spotsprayers en thermische bestrijdingstechniek, bieden hoop. Onderzoekers van ‘Wageningen’ benadrukken dat het én én is. ‘Het draait vooral om een systeemaanpak’, was de boodschap tijdens een webinar over dit onderwerp.
Met de Farm-to-Fork-strategie van de EU, die mikt op een halvering van het middelengebruik en een strikte regulering op de gevaarlijkste middelen, wordt de gereedschapskist voor onkruidbestrijding kleiner. Het is daarom dat binnen de Nationale Proeftuin PrecisieLandbouw (NPPL) veel onderzoek wordt gedaan naar alternatieven om onkruid zo effectief mogelijk te bestrijden. Naast een Boerderij voor de Toekomst op kleigrond in Lelystad komt er daarom ook een proefboerderij op de zandgrond in Noord-Brabant. Bij onkruidbestrijding maakt de grondsoort veel verschil. Daarover gingen de WUR-onderzoekers Timo Sprangers (gewasgezondheid en IPM) en Lennart Fuchs (bodem- en landbouwsystemen) tijdens een webinar met akkerbouwer Joost Derks in gesprek.
Bodemherbiciden op de tocht
‘Akkerbouwers zijn gewend om bodemherbiciden als basis te gebruiken. Denk aan een middel als Stomp’, legt Sprangers uit. ‘Juist die groep staat onder druk en is al uitgedund. Vooral in fijnzadige gewassen wordt het gemis gevoeld, maar ook in suikerbieten of bloembollen. Een vergelijkbaar alternatief is er niet.’ Dat merkt ook akkerbouwer en loonwerker Joost Derks, die met zijn broer en ouders boert in het Brabantse Volkel. ‘Het is een optelsom van factoren, waarvan het krimpend middelenpakket er één is. Als gevolg hiervan zetten we alternatieve middelen vaker in dan ons lief is.’ Noodgedwongen ging Derks met andere technieken aan de slag, zoals schoffelen en spotsprayen. Maar, waarschuwt Sprangers: ‘Techniek is een van de oplossingen, maar niet dé oplossing. Het draait om een geïntegreerde totaalaanpak. Dat noemen we integrated crop management.’
Dure lessen
Derks is enthousiast over zijn ervaringen met de spotsprayer, maar benadrukt dat een bodemherbicide onmisbaar blijft. Daarnaast moet techniek betaalbaar blijven: ‘Een spotsprayer kan alleen worden ingezet als je middelen behoudt en de kosten beheersbaar blijven’, beaamt Fuchs. Derks investeerde in een Farmdroid-robot, die op 20 hectare suikerbieten zaaide en schoffelde. Onder droge omstandigheden ging dat goed, maar toen het nat werd, lukte het de robot niet langer om het onkruid onder de duim te houden. ‘De technologie is veelbelovend, maar nog niet perfect.’ Daarom werd dit jaar een spotsprayer opgebouwd, naast de schoffelmachine. ‘Dat werkt beter, maar ook nog niet 100%. Het onkruid dat overblijft wordt te groot en kan niet langer chemisch worden bestreden. We hebben de keus gemaakt om het niet langer te bestrijden. Dat zijn dure lessen.’
Verdiepen in cyclus
Volgens Sprangers is geïntegreerd gewasbeheer cruciaal om de onkruidcyclus te doorbreken. Dit betekent: gewasdiversiteit, gericht bemesten, afwisselende zaaitijdstippen en een nauwgezette monitoring. Telers moeten zich meer dan ooit verdiepen in de levenscyclus van het onkruid en technieken combineren: ‘Het is niet langer chemie versus onkruid, maar een gebalanceerd systeem van ras-selectie, bodemgezondheid en technologie.’
Sprangers benoemt het als: ‘Denk als onkruid.’ Vaak zijn het maar drie of vier soorten onkruid binnen een perceel die overheersen. ‘Begrijp hoe onkruid zich gedraagt en waar je de cyclus kunt doorbreken.’ De praktijk verschilt van de theorie. Derks benoemt de complexiteit van werken met veel huur- en pachtgrond in de regio. Vaak met een variabele onkruiddruk door de perceelhistorie. ‘Dit betekent dat elk perceel een andere geschiedenis heeft qua onkruiddruk. Bovendien is de onkruiddruk op zuidelijke zandgronden hoger’, legt Sprangers uit.’ In het voorjaar warmt die grond sneller op en start de kieming eerder. ‘Techniek kan de druk verlichten, maar het vereist ook voortdurend onderhoud en monitoring.’
In de strijd tegen onkruid moeten telers rekening houden met het ecosysteem rond hun gewassen. Onkruid kan fungeren als waardplant voor ziektes of aaltjes, zoals fusarium die overwintert op klein kruiskruid en schade veroorzaakt in uien. Ook gewasdiversiteit speelt een rol: door slim te rouleren en te variëren in zaaitijdstippen kan de onkruiddruk worden ‘gestuurd’.
Sprangers benadrukt dat een goed groeiend gewas, dat snel dichtgroeit en zo de bodem bedekt, onkruid kan onderdrukken door concurrentie voor licht, water en nutriënten. Wat hem betreft geldt nog steeds een nultolerantie voor onkruid, hoe moeilijk dat in de praktijk ook is. ‘Eén jaar zaaien is zeven jaar oogsten’, is niet voor niks een gezegde. Ook op de Boerderij van de Toekomst werden daar harde lessen mee geleerd. ‘In theorie is een onkruidvrije teelt het streven, maar dat is niet altijd haalbaar’, merkt Derks op. Hij pleit voor een benadering waarbij de schade wordt afgewogen tegen de kosten en risico’s van bestrijding. In de praktijk blijft het een zoektocht naar de juiste balans.
Denk in systemen
In deze tijd van verandering en technologische ontwikkeling worden telers uitgedaagd om adaptief en veerkrachtig te blijven. ‘Nieuwe technieken, zoals de spotsprayer en robots als de Farmdroid, bieden nieuwe oplossingen, maar zullen vooral gedijen bij een integrale onkruidaanpak’, meent Sprangers. Wat de toekomst ook brengt, het is duidelijk dat samenwerking tussen onderzoek en praktijk essentieel blijft. Fuchs: ‘Staar je niet blind op één techniek, maar denk in systemen. Blijf experimenteren en geef nieuwe oplossingen de ruimte om zich te ontwikkelen.’
Rumex-spotsprayer nu ook in akkerbouw
Importeur Landkracht haalde vorig jaar de Rumex-spotsprayer naar ons land, voor de bestrijding van ridderzuring in grasland. De machines gingen als warme broodjes over de toonbank. ‘Naast het zes meter exemplaar hebben we nu een negen meter machine in het programma, die speciaal voor akkerbouwgewassen is ontwikkeld’, legt verkoopspecialist Gerwin Grefelman uit. Boven de in hoogte verstelbare spuitboom – met 222 spuitdoppen – hangen zes camera’s. Komend jaar haalt Landkracht twaalf machines naar ons land voor akkerbouwgewassen. Grefelman: ‘We zoeken klanten die de machine willen kopen en bereid zijn om gezamenlijk de machine te verbeteren. Daarvoor leveren ze beelden aan om de algoritmes te verbeteren. Naast uien en bieten is deze machine uiteraard ook geschikt voor de bestrijding van ridderzuring. Modellen voor andere gewassen zijn in ontwikkeling.’ In Friesland is Broekens Mechanisatie dealer van de Rumex. Productspecialist Abe Jan Stegenga verwacht er veel van, zeker in de akkerbouw. ‘De machine heeft zich in grasland ruimschoots bewezen.’ De vraag naar de zes meter machine in Noord-Nederland is groot. ‘Ook naar opslag- en onkruidbestrijding is veel vraag. Met een dop per 4 per centimeter is de machine nauwkeurig genoeg.’ Grefelman: ‘De machine hangt in de fronthef. Een extra tank is leverbaar. Die hangt achter de trekker.’ Op Youtube staat een filmpje met als titel: ‘Naar zilver in GLB dankzij spotsprayen’. Dit toont de werking van de spotsprayer. Op de foto hieronder is te zien hoe er om de 4 centimeter een dop wordt gemonteerd (222 in totaal) waarmee aardappelopslag kan worden bestreden.
