Haar ambitie? Het nieuwe kabinet in en meeregeren. ‘Het moet wel heel raar lopen willen wij niet in de coalitie komen. Dat we zelf aan de knoppen komen te draaien om de noodzakelijke verandering van Nederland gestalte te geven, moet onze volgende stap worden’, stelt Caroline van der Plas (56) van de BoerBurgerBeweging (BBB).
Rond de kleurrijke bloementuin van haar huis in Deventer zoemen bijen, insecten en vlinders. Het is een mooie nazomeravond en er is wijn. Caroline van der Plas neemt haar tijd. Pieter Omtzigt heeft net bekend gemaakt dat hij met een eigen partij mee gaat doen aan de Tweede Kamer-verkiezingen op 22 november. ‘Ik heb nooit onder stoelen of banken gestoken dat Pieter Omtzigt het beste Kamerlid van Nederland is. Daarom ben ik blij dat hij behouden blijft voor de politiek’, reageert ze. Twee jaar geleden nodigde ze Omtzigt al eens uit om bij de BBB te komen. ‘Maar hij wil zelf verder en dat respecteer ik.’
Hoe dan ook gaat dit de BBB stemmen kosten.
‘Met Pieter erbij hadden we meer dan 50 zetels gehaald, honderd procent. Dat was ook beter geweest. Maar ook nu zie ik volop kansen. BBB heeft één zetel en dat worden er hoe dan ook fors meer, zeker nu we met Mona Keijzer een aansprekende premierskandidaat in huis hebben. De kans is reëel dat zowel BBB als Nieuw Sociaal Contract veel stemmen krijgen. Onze partijen sluiten goed bij elkaar aan. Ik denk dan ook dat we in de samenwerking met Pieter veel kunnen verbeteren voor de mensen in het land.’
‘Femke komt met statement over biologisch aan heilig huisje van groene lobby’
Het is niet gezegd dat BBB in de coalitie komt toch?
‘Het moet wel heel raar lopen willen we niet in de coalitie komen. Wij hebben 16 zetels in de Eerste Kamer waardoor we voor elke partij interessant zijn om mee te gaan regeren. Dat betekent dat wij ook wat dingen op tafel kunnen leggen. Wij hoeven niet te smeken of we alsjeblieft een stoeltje mogen of een staatssecretaris van bizarre zaken mogen leveren.’
In maart overdonderde je heel Nederland met de overweldigende verkiezingswinst van BBB in de provincies. Knijp je jezelf wel eens in de arm, dat je denkt, wat is me gebeurd?
‘Elke dag. Dat ik denk: een gewone boomervrouw van dik in de vijftig met overgewicht en alleen een HAVO-opleiding die woont in een rijtjeshuis in Deventer. Dan word je in Den Haag al snel gezien als een rariteit. Maar inmiddels doe ik volop mee in de landelijke politiek en werd ik de laatste maanden zelfs genoemd als premierskandidaat, hoe bizar is dat?’
Het volk draagt jou, maar ook mensen als Pieter Omtzigt en Renske Leijten, op handen.
‘Omdat wij verwoorden wat er in de samenleving leeft. Mensen voelen zich gezien en gehoord door ons. Heel veel mensen zeggen tegen mij: je spreekt onze taal. Dat is het eigenlijk. En we zijn strijders, niet bang, dat vinden mensen ook mooi.’
De BoerBurgerBeweging (BBB) bestuurt de komende jaren in tien provincies mee en de partij heeft bijna overal de portefeuille landbouw binnengehaald. Wat gaan boeren daarvan merken de komende tijd?
‘Femke Wiersma heeft in Friesland een stevig statement neergezet over de biologische landbouw. Dat je daar niet kunstmatig veel tijd en geld moet blijven insteken als er toch weinig markt voor is. Daarmee steekt ze haar nek uit, want je komt aan een heilig huisje van de groene lobby. Maar we hebben gewoon te maken met weinig vraag naar biologische producten, dat wordt keer op keer vergeten.’
‘Als je maar vaak genoeg zegt dat er te veel vee is in Nederland, gaan mensen dat geloven’
‘Verder streven we in elke provincie naar behoud van landbouwgrond en voedselproductie en het faciliteren van boeren op gebied van innovatie. Dat we na de provinciale verkiezingen de grootste partij zouden worden, had niemand voorzien. Dat we bereid zijn compromissen te sluiten waardoor we nu in tien van de twaalf provincies mee regeren ook niet. En nu zitten we overal, ook in de waterschappen en in het Interprovinciaal Overleg (IPO), van oudsher de echokamer van de groene lobby. Daarmee is BBB naar Den Haag toe een factor van betekenis geworden.’
Feitelijk zeg je daarmee ook: hoezo transitie? Met de huidige manier van landbouw bedrijven is niet zo veel mis.
‘Dat vind ik ja. Waarbij we moeten blijven streven naar het verbeteren van productiemethodes. Dus ik pleit voor een transitie-evolutie in plaats van een revolutie. Geef ruimte aan ondernemers om verder te verbeteren, door innovaties toe te staan en experimenteerruimte te geven. Dat werkt veel beter dan starre regelgeving. Boeren moet wel een inkomen kunnen verdienen. Ik heb in debatten en overleggen met LNV vaak gezegd: welk verdienmodel hebben we het over? Een minimumprijs in de winkel? Supermarkten die boeren minimaal de kostprijs betalen? Welke kostprijs? Die van de boer in Roemenië of die in Nederland? En dan de supermarkten verbieden producten uit Roemenië te halen? Kom op, we leven in een vrije markteconomie.’
Dat was ook je kritiek op het Landbouwakkoord.
‘Het was vooral doelen en verplichtingen opleggen, zonder zicht op nieuwe verdienmodellen. Voor groene diensten staat een vergoeding. Maar hoe hoog is die vergoeding? Stijgt die mee met de inflatie? Garanties hierover zijn niet gekomen. Ik begrijp dat LTO hieruit is gestapt.’
Wat mogen boeren die in november op de BBB stemmen verwachten van jou en je partij?
‘De stikstofwet moet van tafel. Die hele focus op alleen maar stikstofdoelen en reducties en jaartallen moet gewoon weg. VVD zet nu weer 2035 in het verkiezingsprogramma. Dat klinkt sympathiek, maar ik denk dan: ‘Hoezo wéér een jaartal? We moeten af van jaartallen, we wurgen ons dan opnieuw in wetgeving. We moeten doelen halen. Punt. En ik ken geen boer die de natuur wil vernietigen en geen boer die zegt: we willen niks. Wij willen in plaats van stikstofbeleid natuurbeleid. Hoe gaan we eraan voldoen dat de natuur goed blijft, daar waar nodig hersteld wordt. En hoe gaan we dat doen? Als dan ergens blijkt dat reductie van stikstof nodig is om bepaalde plantjes terug te krijgen, moeten we dat doen. Maar kijk ook wat de invloed op natuur is van hydrologische maatregelen, humane activiteiten, droogte.’
En gaan meten.
‘Natuurlijk. Kijk naar Schiermonnikoog, waar we Kamervragen over hebben gesteld. Er zijn gebieden waar volgens de modellen de stikstofdepositie hoog is, maar het prima gaat met de natuur. Analyseer nu eerst eens goed wat de oorzaak is dat een natuurgebied niet in orde is.’
Ook dan blijven er partijen die vinden dat er te veel vee is in Nederland.
‘Dat is een riedel die steeds maar weer wordt opgedreund vanuit een bepaalde hoek. Als je dat maar vaak genoeg zegt, gaan mensen daar in geloven. Het is makkelijk om elke keer naar de veestapel te wijzen. Maar als je met veel mensen in een klein land leeft, zijn er vele factoren die de kwaliteit van water, bodem en natuur beïnvloeden. Boeren zijn voortdurend bezig met het reduceren van emissies, maar worden door onbegrijpelijke regelgeving steeds weer op achterstand gezet. Een voorbeeld is het afschaffen van derogatie, dat boeren dwingt tot meer kunstmestgebruik. Terwijl we weten dat de uitspoeling van nitraat bij kunstmest met name op zandgronden hoger ligt dan bij dierlijk mest. En over vier jaar constateren we met z’n allen weer dat de waterkwaliteit slechter is geworden. En zal ik je vertellen wie dan weer de schuld krijgen? De boeren.’
Je kunt ook zeggen: Nederland is al zo vol, doe die landbouw lekker ergens anders.
‘Partijen die onze voedselproductie willen verminderen, zetten de vrijheid en veiligheid van Nederland en de welvaart en het welzijn van complete gemeenschappen op het spel. De wereldbevolking groeit naar 10,5 miljard mensen, terwijl het beschikbare vruchtbare land met 12 miljoen hectare per jaar rap afneemt. Ik vind dat Nederland als vruchtbare delta met geschikt klimaat een morele verantwoordelijkheid heeft om voedsel te produceren en mensen te voeden. Als de wereld onveiliger en handel moeilijker wordt, dan zullen landen niet bij ons aankloppen voor onze consultants, financiële diensten of mediaproducties. Ze zullen vragen om onze uien, onze aardappelen, ons fruit, ons vlees, onze melk, onze eieren, onze zaden. En ze zullen vragen om onze kennis, daarvoor heb je een sector nodig met voldoende massa.’
Daar denkt niet iedereen zo over, export is een vies woord geworden.
‘Dat vind ik onbegrijpelijk. Elk land dat iets goed kan, exporteert. Duitsland kan goed auto‘s maken en exporteert. Colombia kan goed koffie maken en exporteert. Sri Lanka kan goed thee maken en exporteert, Azië is goed in technologie en exporteert. Frankrijk kan goed wijn maken en exporteert. Nederland kan goed voedsel maken en exporteert. Export is gewoon een ruilhandel die er al sinds de Middeleeuwen is. Maar wij hebben grenzen gemaakt, kijken op een wereldkaart en concluderen dan: ons kleine landje exporteert te veel. Maar het overgrote deel van de export gaat naar landen direct om ons heen en we zijn ook nog eens netto-importerend.’
Je hamert ook op het belang van boeren voor de sociale cohesie op het platteland.
‘Aan het verdwijnen van boeren hangt zo veel meer, dat wordt zwaar onderschat in Den Haag. Het gaat over veel directe en indirecte werkgelegenheid, over hoe Nederland eruit ziet, over het landschap dat beheerd wordt. Boeren zijn het bindmiddel in de sociale cohesie op het platteland. Ze zijn het cement in de betonmolen en dat loopt dwars door duizenden dorpen en stadjes heen. Kijk naar alle plattelandsevenementen waar boeren een aandeel in hebben. Kijk naar mensen die het fijn vinden bij de loonwerker in het dorp te kunnen blijven werken, zodat ze ook nog mantelzorg kunnen doen voor hun oude moedertje. Zonder boeren trekken jongeren weg naar de stad, verschraalt het platteland en kopen mensen uit de Randstad de huizen. En ik gun iedereen een woning hoor, maar voor de plattelanders wordt een huis onbetaalbaar De sociale binding die er nu is, moeten we koesteren.’
‘Landbouwminister? Ik heb Aalt Dijkhuizen gevraagd en hij wil het doen. Echt een topkandidaat’
Is het erg, als dat verdwijnt?
‘Ik zou willen zeggen tegen het nieuwe kabinet: breng de gevolgen eens in beeld. Wat is, behalve de ecologische impact, de sociale en maatschappelijke impact van het verdwijnen van boeren? Vinden we het dan nog steeds een goed idee en zo nee, wat gaan we dan doen? Het Cultureel Planbureau of Kim Putters, voorzitter van de SER, zeggen juist dat het heel belangrijk is om eerst dat grotere plaatje in beeld te brengen.’
Welke ministerposten ambieert BBB?
‘Ik ga ervan uit dat wij in de coalitie komen. Daar willen we graag de portefeuille landbouwminister claimen. En onder andere ook de post buitenlandse handel en ontwikkelingssamenwerking, die heel erg samenhangt met landbouw en internationale voedselzekerheid.’
Heb je al iemand op het oog voor de post landbouwminister?
‘Ik heb Aalt Dijkhuizen gevraagd en hij wil het doen. Hij zei gekscherend tegen me: ‘Mijn rollator staat klaar’. Zonder gekheid, Aalt is een topkandidaat. Een wetenschapper met gezond verstand, een gigantisch netwerk, veel kennis van zaken en met aanzien in het buitenland.’
Wat opvalt is de stabiele organisatie: Van niks heel groot geworden. En toch lijkt het heel rustig en stabiel in de partij en mensen die geen gekke dingen doen. Hoe heb je dat gedaan?
‘Door gewoon Caroline te blijven en ook op die manier mensen om me heen te verzamelen. Dat wil niet zeggen dat ik alleen maar ‘Carolines’ om me heen verzamel of allemaal ja-knikkers, maar wel mensen die gewoon dicht bij mij staan als persoon. En die mensen trek je ook aan.’
Dus je kijkt eerst naar de mens?
Ja, dat vind ik heel belangrijk. Iemand kan nog zo goed zijn en nog zo’n goed cv hebben, maar als het iemand is met spatjes – dat zeggen wij van iemand met kapsones – dan gaan wij met zo’n iemand niet in zee. Dat is ook wat wij als partij uitdragen, de menselijke maat, dichtbij de mensen staan.’
Okay, ervan uitgaande dat je in de regering komt. Wat zou je dan willen realiseren?
‘Dan wil ik geen regeerakkoord, maar een regieakkoord maken. Een regieakkoord dat antwoord geeft op de vraag: hoe willen we dat Nederland er in 2050 uitziet? Wie heeft welke ruimte nodig en wat is daar sociaal, maatschappelijk, economisch en ecologisch voor nodig? Geen 884 bolletjes met dichtgetimmerde afspraken en over vier jaar het allemaal weer heel anders gaan doen. Nee, een regieakkoord op grote lijnen over het Nederland dat we willen bouwen en daar dan ook in 20 of 30 jaar tijd naar toewerken, met de Tweede Kamer in een controlerende rol.’
Je staat 24/7 aan. Met veel korte nachten, mensen die je onderuit proberen te halen, alles wat je over je heen krijgt op social media, hoe hou je dit vol?
‘Altijd vrolijk blijven. En ik vind volksvertegenwoordiger eervol maar ook hartstikke leuk werk. Ik hoorde vandaag iemand zeggen: het is de leukste hondenbaan die er is. Dat vind ik wel een treffende typering.’
Dit artikel verscheen ook in magazine Agrarische Schouw, gepubliceerd vanaf 21-09-2023 in Noord-Nederland. Op www.melkvanhetnoorden.nl staat het artikel ‘Nederland moet een Noaberstaat worden‘. Het is een vervolg op dit interview. Caroline van der Plas geeft hierin aan waar de BBB graag naar toe wil met Nederland.
